Togo wydaje si? by? bardziej spokojne ni? Ghana. Ludzie obserwuj? bia?ego przybysza, ale nie podchodz?, nie odzywaj? si?. Na ulicach jest mniej sprzedawców.

Wszyscy mówi? po francusku. Znajomo?? angielskiego przydaje si? w niewielkim stopniu.

?atwe do przed?u?enia, tygodniowe wizy mo?na zdoby? na g?ównych przej?ciach granicznych (w przypadku Ghany - na drodze Akra-Lomé) oraz na lotnisku w Lomé. Poniewa? zamierza?em skorzysta? z innego przej?cia, wyrobi?em wiz? w Akrze (wa?na jeden miesi?c).

Walut? obowi?zuj?c? w Togo jest frank zachodnioafryka?ski (CFA). Tymi samymi CFA mo?na te? p?aci? w Beninie i Nigrze, jak równie? w Burkina Faso, na Wybrze?u Ko?ci S?oniowej, w Gwinei-Bissau, Mali i w Senegalu (ale nie w Czadzie). Kurs wymiany CFA do franka francuskiego jest wsz?dzie taki sam i nie jest obarczony dodatkowymi op?atami. Za jednego franka francuskiego dostaje si? 100 CFA. Pieni?dze wymienia?em w bankach, wymiana jest szybka i sprawna. Mo?na te? wymienia? dolary ameryka?skie. 1 USD = oko?o 717 CFA. Jad?c z Ghany, nadmiar cedi mo?na wymieni? np. na Gare Routiere w Kpalimé (1500 CFA za 15000 C). W Lomé pieni?dze mo?na wyj?? z bankomatu w banku BTCI. Wyj??em 70000 CFA (Visa Electron). Na z?otówki przeliczy?o mi w Polsce po kursie 4,16 PLN za 1 USD (717 CFA).

Podstawowe ?rodki lokomocji to minibus i bush-taxi. Co kilkana?cie b?d? kilkadziesi?t kilometrów podró? spowalniaj? checkpoint'y, na których trzeba opu?ci? auto, pokaza? paszport, przej?? za szlaban i wsi??? z powrotem. W tym czasie kierowca p?aci policji haracz, co najmniej 100 CFA (ze swojej kieszeni, jest to zapewne wliczone w cen? biletu). Prywatne auta (równie? z bia?ymi) z regu?y nie s? zatrzymywane i myto nie jest pobierane, wystarczy machn?? r?k?. Wbrew temu, co podaje przewodnik, ani razu nie musia?em p?aci? dodatkowo za baga?. W miastach i miasteczkach szybko i tanio mo?na si? przemie?ci? (równie? z plecakiem) dzi?ki moto-taxi, zwanych równie? zemi-john. Nie nale?y ustala? ceny przed kursem - zorientuj? si?, ?e jej nie znamy i b?d? próbowa? zedrze?. Z regu?y po przeja?d?ce kierowcy wydaj? reszt?, ale, by unikn?? k?ótni (i nie dawa? im argumentu do r?ki), najlepiej p?aci? dok?adnie odmierzon? kwot?. Krótki kurs nie powinien kosztowa? wi?cej jak 150 CFA, d?u?szy - 200 CFA. Kafejki internetowe mo?na znale?? w Lomé.

Tak jak w Ghanie, najta?sze pokoje s? zwykle zaj?te. Czasami mia?em wra?enie, ?e wcale tak nie jest, tylko w?a?ciciel chce zarobi? troch? wi?cej kasy na tury?cie.

Najtaniej jak zwykle na ulicy. Popularn? straw? s? racuchy wielko?ci ?rednich jab?ek, podawane razem z sosem. Jeden racuch kosztuje 25 CFA. Równie? popularne s? omlety, mo?na je kupi? prawie na ka?dej ulicy. Omlet z 2 jaj z bu?k? i herbat? kosztuje 500 CFA. W Togo piwa jest jeszcze wi?cej ni? w Ghanie - butelki maj? pojemno?? 0,64 l.

woda 1,5 l - 650 CFA; p?yta CD z lokaln? muzyk? - 4000 CFA.

(miejscowi mówi? Kpalimej, z akcentem na ostatni? sylab?). Punkt tranzytowy na drodze z Ghany. Miejscowy naci?gacz próbowa? mnie namówi? na hotel Domino, twierdz?c ?e Auberge Marquise ju? nie istnieje - myli? si?. Franki mo?na sprawnie i szybko wymieni? np. w Banku BTCI (1:100). Kilkana?cie kilometrów od Kpalimé znajduj? si? wodospady Cascades de Kpime. Niestety, by?y "wy??czone" na potrzeby elektrowni.

Troch? z dala od centrum, ale nadal w zasi?gu buta. Du?y pokój z prysznicem i drzwiami wychodz?cymi na podwórze kosztowa? 3500 CFA. Pokoje bez prysznica kosztuj? 2500 CFA, ale wszystkie by?y zaj?te. Na miejscu mo?na kupi? piwo - 475 CFA.

do Atakpame (2 godz.) kosztuje 1000 CFA (czas oczekiwania - 1 godzina). Jad?c do wodospadów w okolicach Badou, najzr?czniej jest wysi??? na skrzy?owaniu 10 km przed Atakpame w Hithero i tam ?apa? nast?pn? okazj? (1000 CFA do Badou).

Niewielka osada przy granicy z Ghan?. Pomimo ?e granica jest otwarta, ruch jest niewielki i jad?c z Ghany szybciej jest przez Kpalimé. Pi?tna?cie kilometrów od Badou znajduj? si? wodospady Cascades d'Arkowa. Na gare routiere kole? upar? si?, ?e b?dzie niós? mi plecak. Przysta?em na jego propozycj?, jak si? pó?niej okaza?o - s?usznie. Us?uga ta kosztowa?a mnie 1500 CFA. Transport do wodospadów d'Arkowa jest niezmiernie rzadki i trzeba bra? co jest. Za minibusa zap?aci?em 200 CFA. W Badou wypatrzy?em bia?ych, którzy przyjechali tutaj autem - zabrali mnie z sob? do Lomé. Pomi?dzy Badou a Atakpame warto zatrzyma? si? w Ihoua - malowniczej wiosce z czerwonej gliny.