W sierpniu 2000 roku (a wi?c miesi?c przed upadkiem re?imu Miloszevicia) mia?em okazj? wraz z grup? przyjació? pojecha? do Czarnogóry. Wyjazd ten by? mo?e nieco ryzykowny, gdy? w tym czasie w?adze jugos?owia?skie ?apa?y turystów na granicy (zw?aszcza Serbii) i zatrzymywa?y pod pretekstem prób zamachu na ?ycie serbskiego wodza. Ale nam na szcz??cie nic takiego si? nie przydarzy?o.

A oto kilka porad.

Cho? od obywateli polskich s? wymagane wizy do Jugos?awii, to w praktyce konieczne s? tylko w przypadku, gdy udajemy si? do Serbii. Je?eli mamy zamiar jecha? do Czarnogóry, z pomini?ciem Serbii (np. wje?d?aj?c i wyje?d?aj?c od strony Chorwacji), nie musimy mie? wiz. Rz?d Republiki Czarnogóry zniós? jednostronnie wizy dla obywateli innych pa?stw. Tak?e w przypadku kontroli czarnogórskiej policji nie powinno by? ?adnych k?opotów. Problemy mog? by? tylko w przypadku kontroli przez VJ (Vojsko Jugoslavije).

Je?eli mamy zamiar jecha? do Czarnogóry przez Serbi?, to wiz? trzeba kupi?. Koszt wizy uprawniaj?cej do jednokrotnego pobytu w Jugos?awii wynosi? w 2000 roku 40 USD, plus drobna op?ata manipulacyjna w z?otówkach. Potrzebne s? dwa zdj?cia, a wiz? otrzymuje si? po kilku godzinach oczekiwania w ambasadzie w Warszawie. Wizy nie mo?na kupi? na granicy (nawet tranzytowej).

Oficjaln? walut? Jugos?awii jest nowy dinar, jednak?e w?adze Czarnogóry niezale?nie od w?adz w Belgradzie wprowadzi?y do obiegu równolegle mark? niemieck?. Jest ona drugim oficjalnym ?rodkiem p?atniczym, znacznie ch?tniej przyjmowanym w sklepach ni? ma?o stabilny dinar. Wprowadzenie marki niemieckiej mia?o na celu uniezale?nienie gospodarki czarnogórskiej od polityki serbskiej. W sierpniu 2000 roku za 1 mark? p?acono 26 dinarów, lecz w kursie bankowym tylko 6 dinarów. Dlatego lepiej w ogóle nie wymienia? marek na dinary i przyjmowa? je co najwy?ej jako konieczn? reszt?. Przeci?tna p?aca w Czarnogórze wynosi oko?o 400 DM, a w Serbii 120 DM.

Ceny w Czarnogórze s? troch? wariackie, ale ?rednio summa summarum jest tu 2-4 razy taniej ni? w Chorwacji i taniej ni? w Polsce. Zaskakiwa? mo?e cena niektórych produktów (zw?aszcza importowanej ?ywno?ci - jest zwykle dro?sza), ale np. za przejazd autobusem nie zap?acimy wi?cej ni? za podobny odcinek w Polsce. Chleb kosztuje oko?o 0,50 DM, a za dobry obiad zap?acimy oko?o 7-8 DM, pizza kosztuje zwykle 4-7 DM, a tzw. pizzetta 0,50-1,5 DM (zale?ny gdzie). W sklepach nale?y bezwzgl?dnie zwraca? uwag? na daty wa?no?ci, zw?aszcza w niedobitkach sklepów pa?stwowych "Samopos?uga".

W Czarnogórze jest raczej niewiele linii kolejowych. G?ówna trasa prowadzi z Baru przez Podgoric? i Mojkovac do Belgradu, lokalne znaczenie ma trasa Podgorica-Niksic. Zaskakuje dobra komunikacja autobusowa - z po?o?onych nad Morzem Adriatyckim miejscowo?ci wypoczynkowych do Podgoricy autobusy kursuj? zwykle co 1-2 godziny. Mimo niewielkich odleg?o?ci w Czarnogórze, nale?y pami?ta?, ?e jest to kraj górzysty i odleg?o?? 120 km autobus po dobrych drogach pokonuje nawet w 4-5 godzin. Cho? autobusy s? tanie, czarnogórscy kierowcy dodatkowo pobieraj? z regu?y 1 DM za plecak.

Dworce autobusowe s? tylko w wi?kszych miastach, a przystanki w nielicznych miejscowo?ciach. W terenie autobus ?apie si? z regu?y na drodze, nale?y si? jednak zorientowa? w?ród miejscowych, któr?dy autobus je?dzi i kiedy si? nale?y go spodziewa?.

Czarnogórcy s? mili i ?yczliwi dla turystów zagranicznych (pojawienie si? takiego w niektórych miejscach budzi sensacj?), mo?e dlatego, ?e w?a?ciwie niewielu cudzoziemców ich odwiedza. Do Polaków czuj? sympati? (i jak jeden m?? b?d? opowiada?, ?e w 1988-89 roku byli w Polsce). Zdziwienie ich budzi fakt, ?e w ogóle odwa?yli?my si? przyjecha?.

W Czarnogórze u?ywane s? dwa alfabety - zarówno ?aci?ski, jak i serbska odmiana cyrylicy, wydaje si? jednak, ?e z przewag? tego pierwszego. Czasami zdarzaj? si? kurioza w rodzaju tablic drogowych, na których kierunek do jednej miejscowo?ci opisany jest w ?acince, a do innej - w cyrylicy. Dlatego warto sobie przypomnie? ruskie krzaki.